به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، در حال حاضر در پرتو فضای ایجاد شده پسابرجام شاهد ورود طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران، تامین کنندگان مالی، تجار و بازرگانان به کشور هستیم. در تمامی جلساتی که پس از آغاز دوران اقتصاد بدون تحریم ایران در داخل و خارج از کشور برگزار شده است، ریسک سرمایه گذاری و به خصوص ریسک ارزی کشور و نحوه مدیریت ریسک ارز برای طرف ایرانی و خارجی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. متاسفانه ابزارهای ایران در این حوزه بسیار محدود بوده و توانایی کنترل مدیریت ریسک ناشی از تغییر جریانات ارزی را ندارد.

این در حالی است که در اقتصاد ایران، نرخ برابری ارز به عنوان متغییری اثرگذار از اهمیت بالایی برخوردار است و نوسانات نرخ ارز جزء منابع مهم ایجاد ریسک برای فعالیت بین المللی اقتصادی محسوب می‌شود. به این ترتیب نوسانات شدید نرخ ارز در چند دوره به دلیل شکل سنتی مبادلات و عدم استفاده از ابزارهای مشتقه ارزی، نهادهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری را به صورت جدی در معرض ریسک قرار داد.

در همین راستا نرخ مبادلات بین المللی ایران بسیار بالا بوده است و به نقل از آمار بانک مرکزی، حدود ۲۶ درصد تولید ناخالص به صادرات و ۲۱ درصد آن به واردات با در نظر گرفتن ارز آزاد در سال ۹۳،  اختصاص یافته است. حال باید دید چگونه در کشوری که این حجم از مبادلات بین المللی را دارد هنوز استفاده از ابزار مشتقه وجود ندارد؟

در اکثر کشورهای موفق جهان به لحاظ اقتصادی از ابزار مشتقه ارز در بورس‌ها و بازار های مالی بهره می‌گیرند و به سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران، فاینانسرها و دریافت کنندگان منابع مالی قدرت کنترل و مدیریت ارزی داده می‌شود.

در بازارهای مشتقه ۳ گروه متفاوت در حال فعالیت هستند:

-۱پوشش دهندگان

این افراد با حضور در بازار مشتقه اطمینان پیدا کنند که قیمت‌ها در آینده مشخص بوده و آنها می‌توانند از نوسانات نامطلوب ارزی در امان مانده و ضرر نکنند. این افراد هدفشان کاهش ریسک و در امان ماندن از نوسانات است. شرکت‌هایی که درصدد تامین مالی پروژه‌های دلاری خود هستند و یا سرمایه‌گذارانی که با سرمایه‌گذاری خارجی روبرو هستند، از این جمله اند.

-۲ سفته بازان(سوداگران)

این گروه سرمایه‌گذارانی هستند که علاقه به کسب سود از سرمایه‌گذاری در خرید این اوراق را دارند و نقش بیمه‌ای این اوراق برایشان مهم نیست. این گروه هرگاه براساس پیش‌بینی‌های خود به این نتیجه برسند که قیمت ارز یا دارایی مورد معامله کاهش خواهد یافت اوراق خود را می فروشند و یا بلعکس.

۳-آربیتراژ کنندگان

این طیف بین سوداگران و پوشش دهندگان قرار می‌گیرند و قصد سود بدون تحمل ریسک مرتبط آن را دارند. یکی از مباحثی که در ابزاری‌هایی مانند سلف و مشتقه وجود دارد، ریسک نکول و ریسک اعتباری است. این اوراق چون در بازارهای مالی مورد معامله قرار می‌گیرند، باید خطوط اعتباری (در صورت وجود دو بانک در دو طرف معامله) وجود داشته باشد و در صورتی که معامله بین یک مشتری و یک واسطه‌گری مالی صورت می پذیرد، مشتری باید از اعتبار بالا نزد بانک برخوردار باشد.

بازار معاملات سلف ارزی

این بازار یک بازار سازمان یافته است که بیشترین حجم معاملات را پس از بازارهای نقدی به عهده دارد. امروزه در ایالات متحده امریکا و انگلستان حجم بازارهای مشتقه به اندازه بازارهای نقدی بالاست و جزو جدا ناشدنی از سیستم مالی بین المللی شده است.

اهمیت بازار مشتقه ارزی در دوران پسا تحریم

کشور ایران برای رشد و توسعه براساس سند چشم انداز و ابلاغیه اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری در سال ۹۲ و ابلاغیه اجرایی معاون اول ریاست جمهوری در سال آتی نیازمند ۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی برای پروژهای عمومی، دولتی و خصوصی است.

استقبال زیادی از تامین مالی بین المللی در پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی، داروسازی، معدن و صنایع معدنی و غیره وجود دارد. اما زنگ خطری که از هم اکنون به صدا درآمده اخطار براساس نبود یک بستر متناسب برای کنترل و پوشش ریسک‌های این نوع تامین مالی بین‌المللی پروژه‌ها است.

با این تفاسیر اولین اثر مثبت ایجاد بازار مشتقه ارزی در بورس کالا ایجاد امکان به پیمانکاران و کارفرمایان بخش‌های خصوصی و دولتی برای کنترل و پوشش ریسک سرمایه‌گذاری خارجی و تامین مالی بین‌المللی پروژه های آنها است. دومین اثر وجود چنین بازارهایی علاوه بر کنترل ریسک، ارتقای دانش مالی و سرمایه‌گذاری فعالان بازار سرمایه و شرکت‌های ایرانی با انواع قراردادهای مشتقه یا آتی ارزی است. سومین اثر ایجاد چنین بازارهایی ایجاد اطمینان به شرکت‌های بین‌المللی برای حضور در بازار ایران به عنوان سرمایه‌گذار بلند مدت است.

اهمیت آشنایی مدیران خارج از بازار سرمایه با ابزار مشتقه

در پایان اینکه متاسفانه یکی از مشکلات بازار سرمایه ایران در بسط و گسترش ایده‌ها و ابزارهای با سایر بخش‌های اقتصاد ایران است. بسیاری از فعالان حوزه‌های پیمانکاری، تولید و تجارت با واژه هایی مانند ابزار مشتقه و امکاناتی که این ابزار ها برای آنان در تامین مالی و جذب سرمایه گذاری ایجاد می‌کند، نا آشنا بوده و این امر نیازمند تلاش مستمر فعالان بازار سرمایه در شناساندن ابزارهای نوین و ارایه آنها به فعالان بخش‌های اقتصادی را نشان می دهد.

* پیمان مولوی

مدیرعامل شرکت یورو اینوست انگلستان و مشاور تامین مالی بین المللی و سرمایه گذاری خارجی