کالاخبر - کارکرد اصلی قراردادهای اختیار معامله به عنوان یکی از ابزارهای نوین مالی پذیرفته شده در دنیا، پوشش ریسک فعالیت مشتری است. به عنوان مثال شخصی که دارایی را برای سرمایه‌گذاری یا مصرف نگهداری می‌کند در معرض ریسک کاهش ارزش دارایی قرار دارد یا شخصی که در آینده نیاز به تأمین دارایی دارد در معرض ریسک افزایش قیمت دارایی در آینده قرار می گیرد. پوشش چنین ریسک‌هایی با اتخاذ موقعیت در بازار قراردادهای آتی نیز میسر است ولی قراردادهای اختیار معامله که مشابه با قراردادهای بیمه هستند، وضعیت منحصر به فردی را برای پوشش ریسک ایجاد می‌کنند.

قراردادهای اختیار معامله در بورس‌ها در دو نوع اختیار معامله خرید و اختیار معامله فروش پیاده‌سازی می‌شود. خریدار یا اصطلاحاً دارنده موقعیت خرید اختیار معامله خرید، با پرداخت مبلغی به فروشنده اختیار معامله خرید که می‌توان از آن تحت عنوان ارزش بازاری اختیار نام برد، امکان خرید دارایی از فروشنده را به قیمت مشخص در آینده کسب می‌کند که به آن قیمت مشخص برای خرید دارایی در آینده، قیمت اعمال اطلاق می‌شود و منظور از آینده نیز سررسید اعمال قرارداد اختیار معامله است.

تصور کنید که در سررسید، قیمت دارایی در بازار بیشتر از قیمت اعمال باشد، از این رو خریدار با پرداخت ارزش اعمال، دارایی را به قیمت اعمال از فروشنده دریافت خواهد کرد و در صورتی که قیمت بازاری دارایی از قیمت اعمال کمتر باشد خریدار از اعمال اختیار منصرف خواهد شد و در صورت نیاز به دارایی آن را با قیمتی کمتر از قیمت اعمال از بازار تهیه خواهد کرد. دقت شود که خریدار اختیار معامله خرید نسبت به نوسانات آینده قیمت دیدگاه صعودی دارد ولی اطمینان کاملی از این موضوع ندارد؛ از این رو به جای خرید دارایی، خرید اختیار معامله خرید را انتخاب می‌کند. قراردادهای اختیار معامله فروش نیز سازوکار مشابه با قراردادهای اختیار معامله خرید دارند. خریدار یا اصطلاحاً دارنده موقعیت خرید اختیار معامله فروش، با پرداخت ارزش بازاری اختیار به فروشنده اختیار معامله فروش، امکان فروش دارایی به فروشنده اختیار با قیمت اعمال در سررسید را کسب می‌کند. تصور کنید که در سررسید قیمت دارایی در بازار کمتر از قیمت اعمال باشد، از این رو خریدار با تحویل دارایی به فروشنده اختیار، ارزش اعمال را دریافت خواهد نمود و در صورتی که قیمت بازاری دارایی از قیمت اعمال بیشتر باشد خریدار از اعمال اختیار منصرف خواهد شد و در صورت نیاز به فروش دارایی آن را با قیمتی بالاتر از قیمت اعمال در بازار به فروش خواهد رساند. دقت شود که خریدار اختیار معامله فروش نسبت به نوسانات آینده قیمت دیدگاه نزولی دارد ولی اطمینان کاملی از این موضوع ندارد از این رو خرید اختیار معامله فروش را به جای فروش دارایی در بازار انتخاب می‌کند. این مثال‌ها کارکرد بیمه‌ای اختیار معامله را روشن تر می‌کند بدین صورت که خریدار اختیار معامله با پرداخت مبلغ مشخصی خود را در برابر نوسانات آینده قیمت بیمه می‌کند.

غالباً به دلیل تورمی بودن اقتصاد، قراردادهای اختیار معامله خرید طرفداران بیشتری دارند، با این حال قراردادهای اختیار معامله فروش نیز در دوران رکود و نزول بازارها بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. برای کسب بازدهی در بازار اختیار معامله بهترین زمان برای خرید اختیار معامله خرید انتهای دوره کاهش قیمت‌ها و بهترین زمان برای خرید اختیار معامله فروش انتهای دوره افزایش قیمت‌ها است. فعال بازار اختیار معامله علاوه بر داشتن دیدگاه صعودی در خرید اختیار معامله خرید و دیدگاه نزولی در خرید اختیار معامله فروش باید به افق‌های زمانی پیش‌بینی و تطبیق آن با سررسید اختیار معامله توجه کند. ممکن است سرمایه‌گذار وضعیت صعودی یا نزولی بودن بازار را درست پیش‌بینی کند ولی صعود یا نزول قیمت‌ها مطابق دیدگاه مشتری تا سررسید قرارداد اختیار معامله محقق نشود و در زمان اعمال قرارداد اختیار معامله اعمال قرارداد دارای صرفه اقتصادی نباشد یا ارزش آن به شدت افت کرده باشد و پیش‌بینی صورت گرفته در زمان پس از سررسید رخ دهد. در این حالت خریدار اختیار معامله خرید یا اختیار معامله فروش بابت پرداخت ارزش اختیار در زمان انعقاد قرارداد اختیار متحمل زیان خواهند شد. از این رو حجم ورود به قراردادهای اختیارمعامله باید متناسب با درجه ریسک پذیری و تحمل زیان از سوی سرمایه‌گذار انتخاب شود.

موقعیت فروش اختیار معامله خرید و اختیار معامله فروش نیز عمدتاً توسط سرمایه‌گذارانی اتخاد می‌شود که به دنبال کسب سودهای کم تضمین‌شده و پوشش داده‌شده هستند. به عنوان مثال شخصی را در نظر بگیرید که دارایی را در اختیار دارد و با دریافت ارزش اختیار معامله به عنوان فروشنده اختیار خرید در طرف مقابل خریدار اختیار معامله خرید قرار می‌گیرد، حال چنانچه در سررسید قیمت دارایی نسبت به زمان انعقاد قرارداد رشد کرده باشد و ملزم به تحویل دارایی به خریدار اختیار معامله خرید به قیمت اعمال باشد و علی رغم رشد قیمت به دلیل داشتن تعهد در بازار اختیار فرصت فروش دارایی را به قیمت بازار از دست داده باشد، باز هم از محل دریافت ارزش اختیار معامله در زمان انعقاد قرارداد کسب سود نموده است. در مقابل شخصی که نسبت به تأمین دارایی در حال و آینده بی‌تفاوت باشد و یا صرفاً نیاز به تأمین دارایی در آینده داشته باشد و به جای تأمین دارایی از بازار، پول نقد خود را در ابزارهای درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کند و با دریافت ارزش اختیار معامله به عنوان فروشنده اختیار فروش در مقابل خریدار اختیار معامله فروش قرار گیرد، چنانچه در سررسید قیمت نسبت به زمان انعقاد قرارداد کاهش یافته باشد و ملزم به تحویل گرفتن دارایی از خریدار اختیار معامله فروش و پرداخت ارزش اعمال به وی باشد و علی رغم کاهش قیمت به دلیل داشتن تعهد در بازار اختیار فرصت خرید دارایی به قیمت بازار را از دست داده باشد، باز هم از محل دریافت ارزش اختیار معامله در زمان انعقاد قرارداد کسب سود نموده است.

با توجه به مطالب فوق می‌توان بیان نمود که بازار اختیار معامله بازاری جذاب است البته در صورتی که مدیریت ریسک و مدیریت سرمایه از سوی فعالان رعایت شود و حتی‌الامکان از اتخاذ موقعیت‌های ریسکی و پوشش داده نشده پرهیز شود. رعایت این موارد توسط فعالان، بازار اختیار معامله را برای آن‌ها به ابزاری کم ریسک و پربازده نسبت به قراردادهای آتی تبدیل می‌کند. علاوه بر این استفاده از مفاهیم تئوریک در محاسبه ارزش اختیار نیز می‌تواند برای سرمایه‌گذار راهگشا باشد. درک این نکته که ارزش زمانی اختیار که خود بخشی از ارزش بازاری اختیار معامله را تشکیل می‌دهد دچار زوال زمانی شده و با گذر زمان از بین می‌رود و در سررسید به صفر می‌رسد و در سررسید تنها ارزش ذاتی اختیار دارای اهمیت است نیز خالی از لطف نیست و سرمایه‌گذاران باید پیش از ورود به بازار اختیار نسبت به این گونه مفاهیم اساسی در بازار اختیار معامله تسلط داشته باشند. از طرف دیگر، فعالان با فراگیری و بهره‌گیری از استراتژی‌های معاملاتی حاصل از اخذ همزمان موقعیت در چند نماد اختیار معامله می‌توانند سطوح مطلوبی از ریسک و بازده را برای خود ایجاد کنند.

قرارداد جدید، اول مردادماه

بورس کالای ایران به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه با تمرکز بر ایجاد ابزارهای معاملاتی و اوراق بهادار مبتنی بر کالا توانسته بازار مشتقات کالایی را با موفقیت بر روی دارایی‌های مختلف پیاده سازی کند. قراردادهای فعال در بازار مشتقات بورس کالای ایران شامل قراردادهای آتی بر روی دارایی‌های زعفران نگین، نقره، واحدهای صندوق طلا و شمش طلای خام و قراردادهای اختیار معامله بر پایه دارایی های سکه طلا و قراردادهای آتی صندوق طلا است. قرارداد جدیدی که در اولین روز مرداد به بازار مشتقات اضافه خواهد شد، قرارداد اختیار معامله بر روی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلای کهربا است. صندوق طلای کهربا یکی از صندوق‌های کالایی در بستر بورس کالای ایران است که تمرکز آن سرمایه‌گذاری در بازارهای مبتنی بر طلا بوده و به شکل موفقیت‌آمیزی توانسته بازدهی متناسب با نوسانات بازار طلا را برای سرمایه‌گذاران خود فراهم کند. صندوق طلای کهربا دارای بازار ثانویه و بازارگردان فعال بوده و معاملات آن شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۱:۳۰ الی ۱۵:۰۰ دایر است. سرمایه‌گذاران برای خرید واحدهای صندوق طلای کهربا می‌توانند با داشتن کد سهامداری و از طریق شبکه کارگزاران بازار سرمایه اقدام نمایند. برای فعالیت در بازار مشتقه کالایی سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی و از طریق بستر آنلاین فراهم شده از سوی کارگزاران نسبت به اخذ کد مشتقه کالایی اقدام کنند.

هم‌اکنون مشخصات قرارداد اختیار معامله واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلای کهربا در سایت بورس کالای ایران در دسترس است و پیشنهاد می‌شود مشخصات مذکور جهت آشنایی با فرآیندها و سازوکار این قرارداد مورد مطالعه قرار گیرد. نمادهای اختیار معامله صندوق طلای کهربا با سررسید ۳۰/۰۷/۱۴۰۲ از روز یکشنبه ۰۱/۰۵/۱۴۰۲ و طبق اطلاعیه راه‌اندازی منتشر شده، قابل معامله خواهند بود. مطابق مشخصات قرارداد، اندازه هر قرارداد اختیار معامله واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلای کهربا برابر با ۱،۰۰۰ واحد و ساعات معاملاتی شنبه تا چهارشنبه ۱۰:۰۰ الی ۱۷:۰۰ و پنجشنبه‌ها و آخرین روز معاملاتی ۱۰:۰۰ الی ۱۵:۰۰ خواهد بود.

با توجه به ماهیت قراردادهای اختیار معامله، قرارداد اختیار معامله واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلای کهربا می‌تواند به عنوان ابزار مدیریت ریسک فعالیت در بازار صندوق طلای کهربا مورد استفاده فعالان قرار گیرد و از طرف دیگر نیز به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری مدرن مورد توجه باشد. جهت اتخاذ موقعیت خرید اختیار معامله خرید و اختیار معامله فروش تنها وجود ارزش پیشنهادی برای خرید اختیار در حساب مشتری کفایت می‌کند. برای اتخاذ موقعیت فروش اختیار معامله تأمین وجه تضمین اولیه در زمان ثبت سفارش الزامی است و نگهداری موقعیت فروش نیز با وجود حداقل ۷۰ درصد وجه تضمین لازم در انتهای هر روز معاملاتی در حساب مشتری امکان‌پذیر است. وجه تضمین اولیه و لازم مطابق فرمول مشخص‌شده در مشخصات قرارداد توسط بورس تعیین می‌شود. تسویه قراردادهای اختیار معامله مانند سایر مشتقات کالایی در بورس کالای ایران در سطح هر مشتری توسط بورس انجام می‌پذیرد و کارگزاران با توجه به مدیریت ریسک صورت گرفته و کنترل بهینه تضامین از سوی بورس علی‌رغم داشتن اختیار قانونی برای اخذ تضامین بیشتر علاوه بر وجه تضمین تعیین شده توسط بورس، غالباً درخواست تضمین بیشتر از مشتری ندارند و به تضمین نقدی موجود در حساب مشتری اکتفا می‌کنند. علاوه بر این با گسترش معاملات این ابزار به تدریج امکان اخذ موقعیت‌های پوششی و تودیع تضمین غیرنقدی نیز فراهم خواهد شد که در این صورت پیاده‌سازی استراتژی‌های معاملاتی اختیار معامله توسط فعالان در این بازار تسهیل خواهد گردید.

علاقه‌مندان جهت آشنایی بیشتر با سازوکار قراردادهای اختیار معامله در بورس کالای ایران می‌توانند به بخش آموزش سایت بورس کالای ایران مراجعه نمایند.